013. III. Endre király a dézs-aknai vendégek kérelmére régi kiváltságaikat, miután IV. Béla és V. Istvántól kapott kiváltságleveleiket IV. László korában a tatárok elpusztították, új alakban kiadván megerősíti. 1291.

Andreas Dei gracia Hungarie, Dalmacie, Croacie, Rame, Seruie, Gallicie, Lodomerie, Cumanie, Bulgarorumque Rex omnibus Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem in omnium saluatore. Ad Regiam pertinet Maiestatem, precibus condescendere subditorum, ut numerus fidelium augeatur, et Regalis potencia lacius extendatur, cum Regis sit proprium in multitudine populi gloriari. Proinde ad vniuersorum tam presencium quam futurorum noticiam harum serie uolumus peruenire, quod hospites nostri de Desakna, ad nostram accedentes presenciam nobis significare curauerunt, quod priuilegia domini Bele, felicis recordacionis, et Stephani, inclite memorie, Regum Illustrium Hungarie, super libertate eorum confecta per insultus Tartarorum tempore Ladizlai Regis perdita fuissent et amissa. Verum cum nos verbis ipsorum hospitum nostrorum in hac parte fidem credulam nolentes adhibere, et scire uolentes omnimodam ueritatem in hoc facto, fidelibus nostris venerabili patri Petro Dei gracia Episcopo Albensis Ecclesie Transsiluanensis et Capitulo eiusdem dedimus in mandatis, ut super premisso negocio, diligenti inquisicione facta, scirent a quibus decet omnimodam ueritatem, et prout ipsis ueritas constaret, nobis fide Deo debita remandarent. Qui quidem venerabilis pater et Capitulum eiusdem, nobis per litteras eorundem remandarunt, ut quando perfida gens Tartarica, cum omni milicia eorum Regnum Hungarie adierant, priuilegia domini Bele, et Stephani, Regum Illustrium, super libertate eorum confecta amisissent hospites nostri memorati. Nos itaque de munificencia Regali supplicacionibus hospitum nostrorum de Desakna iustis et modestis inclinati, considerantes nichilominus fidelitates et seruicia eorundem nobis et Regno proficua, cernentes et paupertates et indempnitates ipsorum hospitum nostrorum propter temporia impacaciam perpessas; prefatis hospitibus nostris de Desakna, congregatis et congregandis, illam eandem libertatem contulimus et concessimus, qua libertate ciues de Castro Budensi, et Strigoniensi, et hospites de Zathmar, ac aliarum liberarum villarum nostrarum perfruuntur. Ita ut villicus ipsorum pro tempore constitutus, omnes causas in villa emergentes fine debito valeat terminare, et quod nullus ipsos possit iudicare preter villicum eorum, ab eisdem de communi voluntate electum; et si uillicus in facienda iusticia cum suis villanis negligens inuentus fuerit aut remissus, idem villicus, et non hospites, debeat conueniri, ipsumque villicum non alius, sed uel nos personaliter, uel Magister Tawarnicorum nostrorum vice nostra debeat iudicare; a iudicio autem et iurisdiccione Wayuode Transsiluani et Comitis de Zonuk pro tempore constituti, hospites nostros memoratos penitus duximus eximendos; volumus eciam, ut nullus Baronum nostrorum super ipsos hospicium facere possit violentum. Item ordinamus, vt Comites Camare nostre pro tempore constituti salicidis sew excisoribus salium de Desakana pro singulis centum salibus soluera (így) debeant quatuor pondera in denarijs, prout tunc in prouincia current, et delatoribus eorundem salium, sub predicto centenario numero duo pondera soluere teneantur, similiter in denarijs currentibus. Item statuimus, quod quamlibet salifodinam dicti Comites Camere nostre, omni anno, usque ad festum Sancti Johannis Baptiste, pro septem marcis cum extimacione debeant redimere ab hospitibus nostris memoratis, et a festo Sancti Johannis Baptiste vsque festum Sancti Martini similiter pro septem marcis cum extimacione quamlibet salifodinam redimant. Item concessimus, ut ante festum Sancti Martini tribus diebus et post festum similiter tribus diebus, si non sint dies interdicti, in salifodina nostra pro se sales incidere absque decima et ab aliquo tributo liberam habeant facultatem; ita ut nec Wayuoda, nec Comes ipsius de Zonuk racione dictorum salium, donec vendicioni exponatur, audeat vel presummat molestare hospites nostros mentoratos. Ceterum statuimus, ut hospites nostri antedicti quocumque per terram transitum facere voluerint, de rebus ipsorum nullum tributum nec in Gerlahida, in Balwanius, nec in Desuar dare et soluere teneantur. Et hec omnia superius per nos ordinata, et per dominum Belam et Stephanum Illustres Reges Vngarie ipsis hospitibus nostris data fuerant et concessa. Vt autem hec ordinacio nostra robur optineat perpetue firmitatis, nec ullo unquam tempore per quempiam in irritum possit uel valeat reuocari, presentes concessimus litteras duplicis sigilli nostri munimine roboratas. Datum per manus viri discreti, magistri Theodori Prepositi Albensis, aule nostre Vice-Cancellarij dilecti et fidelis nostri. Anno Domini Mş CCş nonagesimo primo, octauo Idus Januarij, Regni autem nostri anno primo.

(A kolozs-monostori convent 1447-diki átiratából, Dézs város levéltárában. Szabó Károly.)